Motor yağlama sistemleri denince akla ilk olarak motor yağı gelir. Motor yağı, vücudumuzdaki kana benzer. Bütün sistemleri besleyen ve ömrünü uzatan motorun yaşam sıvısıdır. Motorun en önemli sistemlerinden olan yağlama sistemleri olmadan motorun çalışması düşünülemez.
Motor yağı, motorlu taşıtlarda motorun çalışan parçaları arasında kaygan bir yağ tabakası oluşturarak sürtünen yüzeylerin aşınmasını ve ısınmasını önler. Ayrıca bir diğer görevi ise motorun içinde çalışan parçaları temizlemesidir. Sürtünmeyi azaltmak, aşınmayı kısmen ya da tamamen önlemek ve sıcaklığın yükselmemesini temin etmek amaçlarıyla birbirlerine temas eden makine elemanları arasında motor yağlama sistemleri kullanılırlar. Bu sayfada yağlama sisteminin çalışır olmasını sağlayan parçalar anlatılmıştır. Aynı zamanda motor yağı özellikleri ile motor yağı seçimi gibi konulara değineceğiz.
*Turbo şarj nedir ve turbo arızası nasıl anlaşılır gibi sorulara cevap verilmiş olan ve turbo hakkında herşeyin anlatıldığı sayfayı burayı tıklayarak görebilirsiniz.
Motor Yağlama Sistemleri Parçaları
1 – Motor Yağ Filtresi Ne İşe Yarar?
Yağ filtreleri; motorun içerisinde sirküle olan motor yağının temizlenmesi görevini üstlenir. Yağ pompasına girmeden önce karterden gelen yağ filtreden geçer ve içerisinde bulunan partiküller filtre içerisinde kalır. Filtreler belli km aralıkları değiştirilmesi gerekmektedir. Filtre değişimi sırasında yağ değişimide yapılmaktadır.
2 – Motor Yağ Soğutucusu Ne İşe Yarar?
Yağ soğutucusu ; çok düşük veya çok yüksek devirlerde uzun süre çalışan motorların yağlarını soğutmak için kullanılan yağ soğutucu radyatörlerdir. Motor yağları ısındıkça sürtünme katsayıları düşmekte buna paralel olarak da yağlama özelliklerini yitirmektedirler. Yağ soğutucuları bu olumsuzluğun önüne geçmek için kullanılmaktadır. Bazı araçlarda ayrıca soğutucu bulunurken bazılarında karter soğutma görevi yapar.
3 – Motor Yağ Pompası Ne İşe Yarar?
Motor yağlama sistemleri ‘nde motor yağ pompası motorun olmazsa olmaz parçasıdır. Yağı karter (yağ deposu) den alarak basınçlı bir şekilde yağ kanallarına ve buradan hareketli parçaların üzerine göndermeye yarar. Yağ pompası hareketini genelde krank milinden alır.
Krank milinin hareketiyle dönmeye başlayan yağ pompaları karterden aldıkları yağı basınçlandırırlar. Basınçlanan yağ blok içerisinde bulunan kanallardan motorun her bölgesine gidecektir. Ayrıca krank milinin içerisinde bulunan yağ kanalları sayesinde motor ana yatakların, piston kol yatakların, pistonların ve silindirlerin yağlanması sağlanır. Yağ pompasının üzerinde genellikle yağ basınç regüle valfi ve ve yağ basıncını ölçen sensörler vardır.
4 – Yağ Basınç Regüle Valfi
Yağ pompasından basılan yağın basıncını belli bir basınç değerinde tutmaya yarar. Yükselen yağ basıncı yaylı olan bu valfi açarak ayarlanan set değerine düşürmeye ve hep sabit basınçta çalışmasını sağlar. Yağ pompası üreticilerinin ayarladığı basınç değeri değiştirilmesi tavsiye edilmez.
5 -Yağ Basınç Müşürü – Yağ Basınç Sensörü
Yukarıda bahsettiğimiz gibi motorda yağlama olmazsa motorun çalışması düşünülemez. Bu nedenle yağ pompasında oluşabilecek bir arıza motorda çok ciddi arızalara sebep olacaktır. Bu durum düşünülerek araba motorlarını yağsız çalışmadan korumak amaçlı yağ basınç müşürü konulmuştur. Yağ basınç müşürü motorda yağ basıncı düşünce sürücüye haber vererek motoru stop etmeye yarar.
6 – Karter
İçten yanmalı motorlarda motorun alt kısmında bulunan yağ tankıdır. Krank milini dışarıdan gelebilecek darbelere karşı korur. Motorun yağlanmasında kullanılan yağa depoluk eder ve soğumasına yardımcı olur.
Motor Yağları ve Çeşitleri
Özellikle kaymalı yataklar gibi sıcaklık yükselmesinin, mahsurlu olduğu ve sürtünme dolayısıyla oluşan ısının çabucak uzaklaştırılmasının gerektiği yerlerde yağlayıcı olarak sıvı yağlar kullanılır. Sıvı yağlar organik, madeni ve sentetik yağlar olmak üzere üçe ayrılır.
Organik yağlar genelde gıda olarak tüketildiklerinden ve kısa ömürlü olduklarından pek kullanılmazlar. Sentetik yağlarsa iyi yağlama özelliği göstermelerine rağmen çok pahalıdırlar. Bu sebeplerden ve yağlama performanslarından dolayı madeni yağlar yağlayıcı olarak en çok kullanılan yağlardır. Madeni yağlar genelde hampetrolden distilasyon (damıtma) yöntemiyle elde edilen hidrokarbon bileşikleridir.
Motor Yağı Kalite Sınıfları
Otomotiv Mühendisleri Cemiyeti (OMC), motor yağlarının karakteristiklerini ayırt etmek için kalite isimlendirmesi getirmiştir. Bu isimlendirme düşükten yükseğe 0, 5, 10, 15, 20, 25, 30, 40,50 ve 60 olarak belirlenmiştir. W ile biten bu sayılar yağın soğuk veya kış koşullarında en düşük sıcaklıkta akışkanlığa başlama noktasıdır. Mesela 20W, 20 derecede yağın akışkan olduğunu gösterir. Yapılan bu isimlendirmede düşük değerler daha iyidir. Genel olarak Türkiye iklim şartları göz önüne alındığında 10W40 veya daha düşük sayılarla isimlendirilen yani daha kaliteli yağlar tavsiye edilir.
Yağ Performans Sınıfı
Bir yağın performans sınıfını, ambalajındaki API ve ACEA değerlerinden anlayabilirsiniz. Yağ firmalarının uzun yıllar süren, yüksek maliyetli çalışmalar sonucu aldığı bu sınıflar, yağın performansını belirler.
Bugüne kadar geliştirilmiş yağlarda;
▪ benzinli sınıfta SM en üst API performans düzeyini
▪ Dizel sınıfta CF ve CI-4 en üst API performans düzeyini
▪ A3, binek araçlar için ACEA performans sınıfını
▪ B3, dizel, hafif ticari araçlar için ACEA performans sınıfını
▪ E4, ağır ticari araçlar için ACEA performans sınıfını gösterir
API SH/CF ne demektir?
API; performans sınıfı onayı veren kuruluş Amerikan Petrol Enstitüsü’nün (American Petroleum Institute) baş harfleridir. “S” harfi, bujiyle ateşlemeli araçlarda (spark ignition), “C” harfi, basınçla ateşlemeli araçlarda (compressed ignition) kullanılacağını gösterir. Bu iki harf sabit olmak üzere, arkalarından gelen harfler ise performans derecelerini belirtir. ( SA, SB, SL, SM gibi). Benzinli otomobillerde en üst sınıf SM, dizel araçlarda ise CF ve CI-4’tür.
▪ CF, hafif ticari araçlarda
▪ CI-4 ise iş makinelerinde en üst sınıftır
Örnek vermek gerekirse API SH/CF örneğinde “S” harfi önde olduğu için, bu yağın öncelikle benzinli araçlarda kullanılması öneriliyor demektir. “S”nin yanındaki “H” harfi, yağın benzinli araçta “H” sınıfı bir yağ olduğunu gösterir. Aynı zamanda bu yağ, dizel bir araçta ise CF sınıfı bir yağ olarak rahatlıkla kullanılabilir.
Motor yağlama sistemleri sayfası bittiğine göre bir sonraki konu olan motor soğutma suyu sistemleri sayfasına geçebilirsiniz. Çalışma prensipleri ana sayfasına giderek konular hakkında daha fazla bilgiye sahip olabilirsiniz. Ana sayfa için burayı tıklayınız.
Kaynak: wikipedia.org