Şanzıman yada vites kutusu, motordan, baskı balata (kavrama ile aldığı hareketi istenilen tork değerinde, şaft veya diferansiyele ileten aktarma organıdır. Şanzıman motordan aldığı dönme enerjisini arabanın tekerleklerine ileten araba parçasıdır. Sadece motorun çalışması arabayı hareket ettiremeyeceği için şanzımanlar büyük görev üstlenirler. Günümüz otomobillerde bir çok çeşit şanzıman tipi kullanılmaktadır. Aşağıda ayrıntılı olarak anlatılacak olan şanzıman çeşitleri;
– Manuel Şanzıman
– Yarı Otomatik Şanzıman / Tek Kavramalı Şanzıman
Tam Otomatik Şanzıman / Tork Tonvertörlü Şanzıman
DSG Şanzıman / Çift Kavramalı Otomatik Şanzıman
CVT Şanzıman (Sürekli Değişken Şanzıman)

şeklindedir. Sayfanın ilerleyen bölümlerinde şanzıman çeşitleri, şanzıman parçaları ve şanzıman arızaları hakkında bilgiler bulabilirsiniz. İçerik kısmından istediğiniz şanzıman çeşidine tıklayarak direkt o başlığa gidebilirsiniz.

*Şanzıman arabayı oluşturan parçalardan bir tanesidir. Diğer parçalar hakkında bilgi almak için araba parçaları ve görevleri sayfasına bakabilirsiniz.

Şanzıman Nedir? Şanzıman Çeşitleri Nelerdir?
Şanzıman Nedir? Şanzıman Çeşitleri Nelerdir?

*Şanzıman arızaları hakkında bilgi almak için burayı tıklayarak şanzıman arızası belirtileri nelerdir? sayfasına gidebilirsiniz.

*Diferansiyel nedir ve nasıl çalışır, diferansiyel kısımları ve çeşitleri hakkında ayrıntılı bilgi almak için burayı tıklayınız.

Şanzıman Görevleri

  • Araç dururken motorun çalışır vaziyette kalmasını sağlamak(boş vites veya N)
  • Debriyaj yardımıyla döndürme momentini arttırarak aracın kalkışını sağlamak (1. vites)
  • Yol ve trafik durumuna göre araca en uygun olan hızı ve torku (momenti) seçebilmeyi sağlamak (2., 3., 4., vites)
  • Seçilen uygun vites ile yüksek hızlarda dahi ekonomik sürüşün mümkün kılınması (5. vites)
  • Motor gücünün aracı gerektiğinde geri de hareket ettirebilmesi (geri vites veya R)

Şanzımanın Teorik Kullanımı

Motorlu aracı sürerken motor devri istenmeyen yüksek ya da alçak seviyelere ulaşabilir. Yüksek devir gereksiz fazla yakıt, alçak devir ise istop etme tehlikesi demektir. Şanzıman motorun işlevini daha ferah, tehlikesiz, ve ekonomik yerine getirebilmesi için gereklidir. Motoru zorlamadan tekerleklerin devir hızının kademeli olarak yükseltilmesi ya da alçaltılması işleminde şanzıman sürücünün işini kolaylaştırır ve genellikle vites kolu ile ulaşılıp idare edilir. Düz vites kutusunda motor yüksek devir yaparken bir üst vitese, motor devri fazla düştüğünde bir alt vitese değiştirip motoru rahatlatma işlemi üç aşamalı yapılır: 

  1. Önce debriyaj yardımıyla (manuel viteslerde debriyaj pedalına basarak) motor gücünün tekerleklerle bağlantısı kesilir.
  2. Şanzıman içindeki dişlilere motor gücü yüklenmezken vites kolu ile istenen oranda dişliler araya sokulur.
    • motor devrini düşürebilmek, sonra gaz vererek daha da hızlanabilmek için daha yüksek oranda dişliler, yani bir üst vites,
    • motor devrini arttırabilmek, sonra fren yaparak motor stop etmeden daha da yavaşlayabilmek için daha alçak oranda dişliler, yani bir alt vites,
    • durulacaksa, durulduğunda motorun stop etmemesi için, arada dişli ya da doğrudan bağlantı olmayan duruma getirilir (N), yani vites boşa alınır,
    • geri gidilecekse motor gücünü ters yöne çevirten dişliler, yani geri vitese (R) geçilir,
  3. Üçüncü en son aşamada gene debriyaj yardımıyla motor gücünün tekerleklerle, son seçilen vitesle tekrar bağlantısı, debriyajdan ayak yavaşça çekilerek yani debriyaj balatası önce hafif, sonra kuvvetli sürtünme, sonra da tutunma durumuna geçirilerek, şoksuz, vurgusuz, sarsıntısız bir şekilde sağlanır.

Şanzımanın Pratik Kullanımı

Özellikle rampada öne ya da arkaya eğimli park halinden yokuş yukarı harekete geçişte, aşağı hareket olmadan ve sarsıntısız geçiş için sürücünün bu üç işlem aşamasını çok hızlı ve kontrollü yapması, en önemlisi de freni gevşetip gaz verirken debriyajın sürtünme-tutunma kuvvetini duruma uygun oranda arttırması gerekir. Bu hem genel sürücülük tecrübesi, hem de sürülen aracın gaz, fren ve debriyajı ile tecrübe gerektirir. Bu karmaşık işlemde trafik yoğunluğu, acemilik, gözü yoldan ayırmama gereği, aracın halen hangi viteste olduğunu bilememe, ve telaş, tehlikeli durumlara yol açabilir. Bu tehlikeli durumlar şunlar olabilir: aracın ani hamle yapıvermesi, beklenmedik duruvermesi, motorun trafikteyken stop edivermesi (motor destekli işlemlerin bu yüzden aniden çok daha fazla kuvvet gerektirir hale gelivermesi), şanzımanın içindeki dişlilerinin zedelenmesi, debriyaj balatalarının zedelenmesi, ve frenlerin zedelenmesi. Otomatik şanzımanda vites değiştirme işlemleri ve frenden debriyaja yumuşak geçiş işlemleri gerekmez, bu yüzden bu tehlikeli durumlar daha az sözkonusudur.

Otomatik şanzıman bu işleme biraz ferahlık getirip tehlike ihtimalini azaltır. Sürücü genelde sadece boş (N), ileri (D), geri (R) ve park etme (P) seçeneklerinden birine karar verir. Sarsıntısız geçişleri ve motoru zorlamadan aracın istenilen sürata ulaşmasını sürücünün gaz ve fren kullanımına uyarak Otomatik şanzıman kendiliğinden sağlar. Eğimli park halinden yokuş yukarı harekete geçişte de Otomatik şanzıman geri kaymayı önleyebilir.

Şanzımanın bakımı

Şanzıman Bakımı Nasıl Yapılır?
Şanzıman Bakımı Nasıl Yapılır?

Vites kutusunun içerisinde yan tapa seviyesinde dişli yağı bulunmalıdır. Yağ numarası araçların teknik özelliklerine göre farklılık arz eder; kullanma kılavuzu tavsiyesine uyulmalıdır. Araçlarda vites kutusu çıkışına irtibatlı olan kilometre teli ile kilometre göstergesine kumanda edilir. Bazı yeni model araçlarda kilometre bilgisi ABS sisteminden okunur. Belirli sürelerde vites kutusunun ön ve arka kısımlarında yağ kaçağı olup olmadığı kontrol edilmelidir. Yağ kaçağı varsa araç servise götürülmelidir.

Şanzımanın parçaları ve ana elemanları

Şanzıman Parçaları Nelerdir?
Şanzıman Parçaları Nelerdir?
  • Giriş mili(Priz direkt)
  • Ana mil
  • Grup mili
  • Dişli grupları
  • Geri vites dişlisi (Boş dişli)
  • Kayıcı mil
  • Sekromencler(her vites dişlisi için)
  • Vites çatalı (Her vites dişlisi için)

Şanzıman Çeşitleri

1 – Manuel Şanzıman / Düz Vites

Manuel şanzıman, manuel transmisyon veya düz vites, motorlu taşıtlarda kullanılan bir şanzıman türüdür. Genellikle sürücü tarafından kontrol edilen bir debriyaj ve vites kolundan oluşur. Sürücü vites aralarında geçiş yapmak için debriyaja basar ve vites değiştirir. Vites değiştirme işlemi aslında dişleler arasındaki geçiştir. Bu geçiş büyük dişliden küçük dişliye ise vites küçülmüş olacak ve aynı motor devrinde arabanın hızı azalacaktır.

2 – Yarı Otomatik Şanzıman / Tek Kavramalı Şanzıman

Yarı otomatik şanzıman veya yarı ototmatik transmisyon, vitesleri bir debriyaj pedalına basma ihtiyacı olmadan değiştiren bir şanzıman türüdür. Sürücüden veya bir bilgisayardan gelen komutla vites değişimlerini gerçekleştirmek için elektronik sensörler, pnömatik, işlemciler ve aktüatörler kullanılır. Bu, vitesin değiştirilmeden önce sürücünün basması gereken bir debriyaj pedalı ihtiyacını ortadan kaldırır çünkü debriyajın kendisi, hızlı, düzgün vites değişimleri için gereken zamanlamayı ve torku senkronize edebilen elektronik cihazlarla çalıştırılır.

Yarı otomatik şanzımanlar, otomobil üreticileri tarafından karayollarında hızlı sollama manevraları ile daha iyi bir sürüş deneyimi sağlamak üzere tasarlanmıştır.

Yarı Otomatik Şanzıman Kullanılan Arabalar

*Fiat – Dualogic
*Citroen ve Peugeot – ETG ve Auto6r
*Volkswagen – ASG
*Opel – Easytronic
*Toyota – MMT yada M/M
*Honda – i-shift

3 – Otomatik Şanzıman

Otomatik şanzıman motorlu aracı sürerken belli bir motor devir hızı için, tekerleklerin devir hızının kademeli olarak, motor gücünü ileten dişlileri değiştirerek yükseltilmesi ya da alçaltılması işleminde sürücünün işini kolaylaştıran bir mekanizmadır.

Otomatik şanzımanda, sürücü genelde sadece 4 olanaktan – boş (N), ileri (D), geri (R) ve park (P) – birini seçer; otomatik şanzıman sarsıntısız geçişleri motorun devir durumu ışığında kendiliğinden sağlar. Düz şanzımanda, motor devri istenmeyen seviyelere ulaştığında, motorun işlevini daha zorlanmadan ve tıkanmadan yerine getirebilmesi için, üç aşamalı bir sürücü görevi olan, son aşamada da hassas fren-gaz-debriyaj kontrolü gerektiren karmaşık vites değiştirme işlemine Otomatik şanzıman, biraz kolaylık getirir; Otomatik şanzımanda düz şanzımandaki gibi dişli değiştirme işlemleri ve debriyajla yumuşak geçiş işlemleri gerekmez; Sürücü motor devrini vites değiştirmenin gerekli olup olmadığını anlamak için takip de etmeyebilir.

Bazı otomatik şanzımanlarda 4 seçenekten başka seçenekler de olur; tipik örnekler: 

  • normalden fazla kuvvet gerektiğinde (Dik yokuş çıkarken, ağır yük taşırken, ağır römork çekerken motoru bayıltmadan sürebilmek için),
  • normalden az kuvvet gerektiğinde (Kar, buz ya da başka sebepten kaygan zeminde patinaj yapmadan sürebilmek için),
  • kompresör (Uzun yokuşları inerken fren balataları ısınıp işlev kaybetmesin diye şanzıman-motor ikilisinin koyu yağlarını yavaşlatıcı olarak kullanabilmek için),
  • otoyol modu (Yüksek hızda motora yüksek devir yaptırmadan dolayısıyla yakıt israf etmeden sürebilmek için),
  • spor modu (Gazın da fren gibi düşük reaksiyon süresi olması, yani gaz verince hiç gecikmeden ivme yapıp hızlanabilmek için),
  • drag-race modu (Durduğu yerde gaz vererek aracın haydi deyince ani ve azami ivme yapıp kısa sürede çok yüksek hıza ulaşabilmesi için; Viteste iken boşa almadan el frenini çekmek de benzer etki yapabilir ama tehlikelidir, fren boşaltıldığında araç hamle yapıp şaşırtabilir.)

Otomatik Şanzıman Çeşitleri

I – Tam Otomatik Şanzıman – Tork Konventörlü Şanzıman

Otomatik şanzımanın içi genelde üç kısımdan meydana gelir:

  1. Tork konvertörü
  2. Vites dişlileri
  3. Hidrolik kumanda
Tork konventörü nedir?
Tork konventörü nedir?

Planet dişli mekanizması, yörünge dişli, güneş dişli ve her iki dişli üzerine kavraşmış aynı zamanda planet taşıyıcısı üzerine yataklanmış planet dişlilerden oluşur. Hidrolik kumanda motor tarafından döndürülen bir pompa, bu pompanın itelediği sıvıları yönlendiren valfler, yine bunların itip çektiği hidrolik debriyajlardan oluşur ve gereken dişlilerin gereken motor devirlerinde devreye girmelerini sağlar. Geleneksel debriyajın yerini alan tork konvertörü sayesinde motorla tekerler arasında düşük hızlarda tam bağlantı yoktur, bu yüzden yokuş yukarı geri kaymadan kalkış, veya çok yavaş ilerleyen araba kuyruğu gibi trafik durumlarına çok uygundur, ama aynı zamanda davranma gecikmesi ve yakıt israfı sebebidir. Çok yüksek hızlarda ya tork konvertörü tam tutunacak kadar sıkı bir bağlantı sağlar ya da otomatik tutundurulan bir gerçek debriyaj balatası devreye sokulur.

*Tam otomatik şanzıman hakkında ayrıntılı bilgi almak için burayı tıklayabilirsiniz.

Yeni nesil tork konvertörlü tam otomatik şanzıman kullanan bazı modeller;
Yeni Nesil BMW M5 (8 ileri şanzıman)
Jaguar F-type (8 ileri şanzıman)
Aston Martin (8 ileri şanzıman)
Mercedes 7G Tronic, Tronic Plus
Citroen, Peugeot EAT6

II – DSG Şanzıman / Çift Kavramalı Şanzıman

Çift kavramalı olarak bilinen şanzımanın diğer bir ismi DSG (Direct Shift Gearbox)’dir. Daha açık ifadeyle; viteslerin, diğer dişli şanzımanlardan daha hızlı değiştirilebildiği otomatik şanzımanlardır. Çift kavramalı olarak çalışan şanzımanlar, otomobillerdeki geleneksel otomatik ve düz vites sistemlerine göre daha güçlü ve daha iyi bir kontrol sağlamaktadırlar. Önceleri Volkswagen ve Audi markalarınca denenmiş olup sonradan Mitsubishi, Nissan, BMW ve Porsche gibi firmalar tarafınca da kullanılmaya başlanmıştır.

DSG Şanzıman - Çift Kavramalı Şanzıman Nedir?
DSG Şanzıman – Çift Kavramalı Şanzıman Nedir?

Çift kavramalı özellikli olan otomobillerde, debriyaj pedalı bulunmamaktadır. Çünkü bu araçlarda kavrama, otomatik olarak gerçekleştirilmekte ve ayrılmaktadır. Birçok çift kavramalı şanzıman, geleneksel yapıda olan P-R-N-D ya da P-R-N-D-S (Sport) tarzında otomatik vites değiştirme modeline sahip olmaktadır. Otomobil Drive ve Sport modlarında iken; çift kavramalı şanzıman aynı bir otomatik vites gibi davranmaktadır.

*DSG Şanzıman hakkında ayrıntılı bilgi almak için burayı tıklayabilirsiniz.

Çift Kavramalı Şanzıman Kullanımı

Otomobiliniz Drive modunda iken şanzıman, üst viteslere geçişlerde motorun sesini ve yakıt tüketimini azaltmak amaçlı erken geçişi sağlamaktadır. Spor modda seyir ederken ise; şanzıman, alt viteste aracın motorunu güç bandında tutabilmek amaçlı daha uzun süre tutmaktadır. Buna ek olarak otomobil sport modda iken şanzıman, vites küçültülmesi aşamasında daha agresif olarak davranarak daha az gaz pedalı basıncının oluşmasını sağlamaktadır. Bazı otomobillerde özellikle DSG şanzımanlı olan VW ve Audi markalarında sport modda iken; otomobilin gaz pedalına azda basılsa çok daha agresif olarak reaksiyon vermektedir.

Çift kavramalı olarak çalışan şanzımanların çoğunda, direksiyon simidi üzerinde veya vites kolu üzerinde bulunmakta olan kulakçıklar vasıtasıyla, manuel olarak otomobil kullanımı sağlanmaktadır. Sürücü otomobilini manuel modda kullanırken, kavrama özelliği otomatik olarak kontrol edilmektedir. Ancak sürücü olan kişi, hangi vitesi ne zaman seçeceğine kendisi karar vermektedir. Şanzıman, seçilmiş olan vitesin motor devri aşılmadığı sürece, sürücünün vermiş olduğu komutlar takip edilmektedir. Durumu örneklendirmek istersek; 100 km/s hız ile ilerlerken aracın 1. vitese geçirilmeye çalışılması gibi.

Yine geleneksel düz vitestekine benzer dişliler ve onları kullanarak otomatik vites değiştirmeyi sağlayan elektromekanik düzen ve bu düzen kontrolünde bir ya da birden fazla debriyajdan oluşur. İki şanzımanın birleştirilmiş hali gibi düşünebiliriz. İnsandan daha hızlı vites degiştirebilmesi, motor-teker bağlantısının sıvısız olması, bu yüzden daha ekonomik kullanım sağlayacağı iddialarıyla pazarlanır. Piyasadaki en hızlı vites geçişlerine sahip bir şanzıman çeşididir. Sportif kullanımda kesintisiz güç aktarımı sayesinde büyük avantaja sahiptir. Yakıt tüketimi yönünden manuel viteslere göre daha az konumdadırlar. Vites geçişleri sarsıntısız ve hızlı bir şekilde yapılabilmektedir. Tek dezavantajı ise kompleks bir sistem olmasından dolayı sorun çıkarmaya yatkın bir şanzıman çeşididir.

Çift Kavrama Şanzımanlı Arabalar (DSG Şanzıman Kullanan Araçlar Nelerdir? Hangi Araçlarda Var?)

*Volkswagen – DSG
*Audi – S-Tronic
*Ford – PowerShift
*Mitsubishi – MMT
*Renault – EDC (Efficient Dual Clutch)
*Nissan – EDC (Efficient Dual Clutch)
*Mercedes-Benz – 7G-DCT
*Kia – DCT
*Alfa Romeo – TCT

III – CVT Şanzıman / Sürekli Değişken Şanzıman

Aşamasız sürat ayarı sağlar, CVT şanzıman kısa adıyla bilinir (continuously variable transmission). Sonsuz kademeli şanzıman olarak bilinen bir tam otomatik şanzıman çeşididir. Sürekli Değişken Transmisyon’dur. Özellikle en çok Japon otomobil üreticileri tarafından (Honda, Nissan, Subaru, Toyota) tercih edildiğinden, Japon şanzımanı da denebilir. Hareket, sürekli olarak çapı değiştirilebilen iki adet kasnak, ve bu kasnakları bir birine bağlayan “çelik örgülü kayış” vasıtasıyla iletilir.
Kasnaklardan biri giriş kasnağı, diğer çıkış kasnağıdır. Kasnakların çapı, hidrolik basınçla değiştirilerek, dönüş hızı oranları, hız ve yük durumuna göre otomatik olarak ayarlanır. Kademesiz sonsuz dişli oranına sahiptir. Bilinen anlamda vites değişimi meydana gelmez, vites geçişi hissedilmez. Tam otomatik şanzımanlara göre, yakıt sarfiyatı düşüktür. Yapısal olarak diğer şanzımanlardan büyük farklılık gösterir. Kavrama için yine “tork konvertörü”  ya da çok plakalı “hidrolik kavrama” kullanılır (multitronic). CVT şanzımanların büyük çoğunluğunda kavrama için tork konvertörü kullanılır. Cvt şanzımanda “vites dişlisi” ve “senkromeç” bulunmaz. Planet dişli grubu vardır, geri vites hareketi için kullanılır.

*CVT Şanzıman hakkında ayrıntılı bilgi almak için CVT Şanzıman Nedir ve Nasıl Çalışır konulu sayfamıza gidebilirsiniz.

CVT Şanzıman Nedir?
CVT Şanzıman Nedir?

CVT Şanzıman Kullanımı

Manuel veya otomatik şanzımanlarda motor devir hızı ve araç hızı birbirine bağımlıdır. Fakat cvt şanzımanlarda bağımlı değildir; motor devir değişmeksizin, aracın hızı arttırılabilir. Örneğin motor devri 2500 rpm’deyken aracın hızı 70-80-130km/h olabilir; bu hızlanma cvt şanzımanın kasnak çapı değişimiyle oluşturduğu aktarma oranı sayesinde gerçekleşir. CVT şanzımanlarda vites kademeleri olmamasına rağmen, sürücülerin manuel olarak seçim yapabilmeleri için, yazılımla sanal vites kademeleri oluşturulmuştur. Sürücü vites kolunu + – yönde hareket ettirerek veya direksiyondaki vites değiştirme kulaklarını (paddle shift) kullanarak vites büyütebilir veya küçültebilir.

CVT şanzıman ‘larda normal-confort sürüş için D konumu ve daha agresif sürüşler için S sport konumu vardır. D konumunda kullanım sırasında motor devri çok yükselmeden vites oranları değiştirilerek hızın artması sağlanır, böylece düşük motor devri, yüksek hız sonucu yakıt ekonomisi sağlanır. Araç daha serbest (akıcı) hareket eder, motor freni daha azdır. Vites sport moduna alındığında, araç istenen hıza daha çabuk ulaşabilmesi için motor devrinin daha da yükselmesi sağlanır, sabit hıza ulaşıldığında motor devri azaltılsa bile D konumuna göre daha yüksek tutulur ve ani hızlanma talebine daha çabuk tepki vermeye çalışır. Yine aynı şekilde ayak gaz pedalından çekilse bile, vites oranı değiştirilmeyip sabit bırakılır, böylece tekrar hızlanma durumunda daha iyi tepki verebilir, ayrıca daha fazla motor frenine sebep olur.

D konumundayken araç daha akıcıyken, S konumunda daha sert tepkiler verir. CVT şanzımanın çalışma karakteristiği, üreticiye, kullanılan teknolojiye ve yazılıma bağlı olarak değişmektedir. Aracın sürüş biçimine göre şanzımanın tepkileri farklılık göstermektedir. Örneğin agresif sportif sürüşlerde cvt şanzıman vites kademesi varmış gibi, belirli vites oranlarında vites değişimi yapabilir (Nissan x-tronic).

CVT ŞANZIMAN NASILDIR? CVT ŞANZIMAN YORUMLARI

CVT Şanzımanın Avantajları

Sonsuz vites aralığı sayesinde, vites kademelerinin olmaması ve vites geçiş hissi olmaması. 

Vites yükseltilirken veya düşürülürken (manuel ve çift kavramalı otomatikleride); motor devrinde dalgalanmalar oluşur. Örneğin vites düşürüldüğünde motor devri yükselir ve azalır; ya da vites yükseltilirken motor devri yükseltilir ve vites değişimiyle azalır. CVT şanzımanda ise motor devrinde dalgalanma olmaz, normal sürüşte her zaman ideal motor devir bandı aralığında tutulur.

Motorun en uygun devir aralığında çalışmasını sağlayarak, daha iyi performans ve yakıt ekonomisi sağlanır. Motor maksimum tork ve gücünü belirli devir aralıklarında verebilir, ayrıca maksimum yakıt ekonomisi yapabileceği devir aralığı da bellidir, cvt şanzıman motorun bu devir aralıklarında çalışmasını sağlayarak en ekonomik sürüşün elde edilmesini sağlar. Fazla güç talebinde ise motor devrinin artmasına ve gücün yükselmesine izin verir, bu durumda yakıt ekonomisinden ödün verilir.

– Özellikle düz yolda yüksek hızlarda (sabit hızlarda veya otoban sürüşlerinde), oldukça düşük vites oranı sağlayarak, motor devrinin çok düşük olmasını sağlar. Düşük motor devri düşük yakıt tüketimini getirir. Bir şanzımanda ne kadar çok vites kademesi varsa (yani vites oranı değişim aralığı ne kadar fazlaysa), o aracın yakıt tüketimi azalacaktır.

– Motordan gelen çekiş kuvveti hiç kesintiye uğramadan aktarılır. Çünkü vites geçişi ve debriyaj kesintisi yoktur.

– Yokuş inişlerinde iyi bir motor freni imkanı sunar.

Kaliteli bir cvt şanzıman, özellikle Japon üretimi (Honda-Subaru-Nissan) arızasız ve sorunsuz bir kullanım sunar. Bakım masrafı diğer otomatiklere göre daha azdır.

CVT Şanzımanın Olumsuz Özellikleri-Dezavantajları

Gaz tepkisi manuel veya çift kavramalı yarıotomatik (dsg-dtc-edc) şanzımanlara göre, daha yavaştır.
Gaz pedalına ani hızlanma için basıldığında, motor devri yükselmesine rağmen, hızlanma biraz daha yavaş ve geç gelmektedir. Bu özellikten kurtulmak için vites “S” sport moduna alınır.
Cvt şanzıman, manuel şanzıman ve çift kavramalı yarıotomatik (dsg-dtc-edc) şanzımanlardan bir miktar daha fazla yakıt tüketimine sebep olur. Bunun temel sebepleri, sistemin hidrolik basınçla çalışması, yağ pompasının motordan güç alması, tork konvertörünün ağır ve kısmen kayıplı çalışması. Yani bu şanzımanın hareketi aktarabilmesi için, sürekli bir hidrolik basınçla kavramaların sıkıştırılıyor olması, tork konvertörüne yağ pompalanması gerekiyor. ATF pompası sürekli olarak motordan güç çekmektedir. (Bununla birlikte tam otomatik şanzımanlardan daha az yakar, daha ekonomiktir). 

CVT Şanzımanlı Arabalar (CVT Şanzıman Kullanan Araçlar Nelerdir? Hangi Araçlarda Var?)

*Honda: Jazz, City, Civic (2017’den önce tam otomatik, 2017’den sonra CVT şanzıman ‘a geçti).
*Nissan (x-tronic): Micra, Juke (benzinli), Pulsar (benzinli), Qashqai, X-Trail
*Subaru (Lineartronic): Forester, Legacy, XV, Outback, Exiga, Impreza, 
*Toyota (Multidrive s): Yaris, Corolla, Auris, C-HR, Verso, Avensis
*Renault (x-tronic): Koleos
*Audi (Multitronic)
*Ford (Durashift)

Debriyaj Nedir?

Debriyaj, motorla vites kutusu arasındaki irtibatı keserek vites değiştirme olanağı sağlayan aktarma organıdır. Ayrıca aracın kalkışı ve vitesteyken basılınca durmasını sağlar. Araç kalkarken debriyajdan yavaşça ayak çekilerek belli bir devirde araç kalkmalıdır. Döner haldeki bir parçanın hareketini aynı eksen üzerinde bulunan diğer bir parçaya iletmek veya iletilmekte olan bu hareketi istendiği zaman durdurmak amacıyla kullanılan tertibata kavrama adı verilir. Konumuz olan ve motorlu taşıtlarda kullanılan kavramalar krank mili ekseninde olmak üzere motorla vites kutusu arasına bağlanmış olup, motordan vites kutusuna hareket iletimini sağlar ve istendiği zaman, motor çalışmasına devam ettiği halde, bu hareket iletimini durdurur.

Debriyajın görevi şu şekilde özetlenebilir:

  • İlk hareket sırasında motorun hareketini tekerleklere tedricen ileterek taşıtın sarsıntısız olarak harekete geçişini sağlamak.
  • Taşıt hareket halinde iken vites durumlarını değiştirmek için motordan vites kutusuna hareket iletimini geçici olarak kesmek.
  • Gerekli hallerde motorla güç aktarma organlarının bağlantısını kesmek.

Debriyaj Kullanımı

Debriyaj kavrama ve bırakma ile güç iletim yürüten mekanik bir aygıttır, özellikle tahrik milinden sürüş miline kadar güç iletimini sağlar.

Debriyajlar güç iletiminin ya da hareketin miktar ya da süreyle kontrol edilmesini sağlayan cihazlardır. ( Örneğin, elektrikli tornavidalar debriyajla birlikte ne kadar tork uygulayacaklarını ayarlar yahut arabalardaki debriyajlar motordan gelen gücün tekerleklere verilip verilmeyeceğine karar verir )

En basit uygulamada, kavramalar iki dönen mili birbirine bağlar ya da ayırır (şaftları veya çizgi milleri) . Bu tarz cihazlarda genellikle bir mil motor ya da diğer güç sağlayıcıya bağlıdır diğer mil ise bu motordan gelen gücün iş yaptığı kısımdır. Genellikle bu hareketler dönmesel olmasına karşılık doğrusal debriyajlarda vardır.

Örneğin, güç kontrolü olan bir matkapta , bir mil motora bağlıyken diğeri ise matkabın başına bağlıdır. Debriyaj ise bu iki mili birbirine bağlayabilir ve aynı hızda gitmelerini sağlayabilir ya da kilitliyken farklı hızlarda dönmelerine sebep olabilir.

Şanzıman ve debriyaj sistemleri sayfası bittiğine göre bir sonraki konu olan gaz kelebeği ve rolanti motoru sayfasına burayı tıklayarak geçebilirsiniz. Çalışma presnsipleri ana sayfasına dönebilir ve konular ve site hakkında bilgi sahibi olabilirsiniz. Ana sayfaya dönmek için burayı tıklayınız.

Kaynak: Autoparts.com, otomobilteknoloji.blogspot.com, tr.wikipedia.org, mesmatic.com