Gaz Kelebeği ve Rolanti Motoru Nedir ve Nasıl Çalışır?

Gaz kelebeği ve rolanti motoru hava sistemlerinin en temel parçalarındandır. Gaz kelebeği her araçta bulunur fakat ona bağlı olarak çalışan rolanti motoru aşağıda da ayrıntılı bir şekilde anlatılacağı gibi her araçta bulunmayabilir. Boğaz kelebeği motora hava girişini düzenleyerek motorun devrinin ayarlanmasında başrol oynamaktadır. Gaz kelebeğinin üzerinde klapesine bağlı olarak gaz kelebeği konum sensörü bulunmaktadır. Bu sensör gaz kelebeğinin ne kadar açık olduğunu motor kontrol ünitesine bildirir. Motor kontrol ünitesi ECU aldığı bu bilgi doğrultusunda motora vereceği yakıt miktarını ayarlar. Rolanti motoru ise gaz telli gaz kelebekli arabalarda kullanılır ve motorun rolanti hızında kalmasını sağlar. Kısaca görevleri bu şekilde olan gaz kelebeği ve rolanti motoru aşağıda başlıklar halinde ayrıntıları ile anlatılacaktır.

*Motor çalışma prensibi sayfasına giderek içten yanmalı motorların çalışma prensibi hakkında bilgi sahibi olabilirsiniz.

Gaz kelebeği ve rolanti motoru nasıl çalışır, çeşitleri ve arızaları nelerdir gibi sorulara cevap vermeden önce söylemek gerekirse ikisinin arıza belirtileri birbiri ile karıştırılmaktadır. Bu nedenle iyi anlaşılmalı ve gereksiz yedek parça değişiminden kaçınılmalıdır. Yani demek istediğimiz rolanti dalgalanmasının sebebi sadece rolanti motoru arızasından kaynaklanmamaktadır. Bu arızada gaz kelebeğindeki kirliliğinde katkısı olabilir. Bu nedenle bu sayfayı dikkatle okuyarak arızanız hakkında yorum yapabilirsiniz.

*Gaz kelebeği ve rolanti motoru nedir sayfasına başlamadan önce motor parçaları ve görevleri hakkında bilgi almak için burayı tıklayabilirsiniz.

Gaz kelebeği Nedir? Boğaz Kelebeği Çeşitleri Nelerdir?

Boğaz kelebeği olarak ta biline gaz kelebeği motora verilen hava miktarını ayarlayan motor parçasıdır. Bu nedenle yanma kalitesini etkileyen en önemli ekipmandır. Tel ile veya elektronik olarak hareket ettirilen gaz kelebeği motora hava girişini sağlar. Gaz pedalına bastıkça gaz kelebeği açılır. Boğaz kelebeği açıldıkça motora giren hava miktarı artar dolayısıyla yakıt miktarı da artacağından dolayı motorun devri yükselir. Ayağımızı gaz pedalından çekince gaz kelebeği kapanarak motor rolanti devrine döner. Bu rolanti devrini ayarlayan gaz telli gaz kelebeklerinde rolanti motorudur. Elektrik kontrollü gaz kelebeklerinde ise rolanti motoruna ihtiyaç duyulmaz. Rolanti ayarını gaz kelebeği kendisi yapar. Bu paragraftan da anlaşılacağı gibi gaz kelebekleri tahrik yöntemine göre ikiye ayrılmaktadır. Bunlar gaz teli ile tahrik ve elektrik ile tahrik olmak üzere iki çeşittir.

I – Gaz Telli Mekanik Gaz Kelebeği Nedir ve Nasıl Çalışır?

Gaz telli mekanik gaz kelebeği tel ile gaz pedalına bağlı olması sebebiyle mekanik ismini almıştır. Gaz pedalına bastığınızda tel hareket ederek gaz kelebeği klepesini açar. Gaz kelebeğindeki bu açılma motora giren hava miktarını arttıracaktır. Boğaz kelebeği konum sensörü açıklık miktarını motor kontrol ünitesine yani ECU’ya bildirir ve bu sinyale göre ECU yakıt miktarını ayarlayarak motorun devrini yükseltir. Gaz pedalından ayağınızı çektiğiniz anda boğaz kelebeği kapanacak ve hava geçişini engelleyecektir. Bu esnada motorun rolantide çalışması için bir miktar hava gerekmektedir. Bu rolantideki havayı mekanik kelebeklerde rolanti motoru sağlamaktadır.

*Motor hava sistemleri sayfasından hava sistemi parçaları hakkında bilgi sahibi olabilirsiniz.

Rolanti ayarını manyetik-plancerli tip veya elektrik motorlu-dişli tip rolanti motorları ayarlar. Bu rolanti motor çeşitlerinin çalışma prensipleri aşağıda rolanti motoru başlığının altında anlatılmıştır. Kısaca bahsetmek gerekirse ayağınızı gaz pedalından çektiğinizde gaz kelebeği kapanacak ve motora hava girişi kesilecektir. Bu nedenle rolanti hızında motora gerekli olan hava gaz kelebeğinden değilde rolanti motoru içerisinden verilir. Rolanti motoru açılıp kapanarak gerekli olan havayı motora sağlar. Böylelikle motor rolanti hızında sabit kalabilir.

Gaz Telli Mekanik Gaz Kelebeği Arızası Nasıl Anlaşılır?

Gaz telli gaz kelebekleri mekanik olarak gaz pedalına bir tel yardımı ile bağlanırlar. Bu nedenle arıza yapmaları çok sık rastlanan bir durum değildir. Bozulmaktan ziyade gaz telli gaz kelebekleri kirlilikten dolayı kalibrasyonları bozulmaktadır. Aynı sıkıntı elektronik gaz kelebeklerinde de meydana gelebilmektedir. Gaz kelebeği arızası belirtileri;
-Motorun geç veya zor çalışması,
-Rolantide dalgalanma,
-Devirlenirken motorda tekleme ve
-İleriki aşamada motor stop etmeye başlar

*Motor yakıt sistemleri sayfasından yakıt sistemleri hakkında bilgi sahibi olabilir ve motora yakıtın nasıl püskürtüldüğünü anlayabilirsiniz.

II – Elektronik Gaz Kelebeği Nedir ve Nasıl Çalışır?

Rolanti ayarını aracın elektronik kontrol ünitesinden gelen komutla çalışan elektrik motoru yapar. Bu tip gaz kelebekleri son teknoloji olup, tamamen elektronik olarak çalışır ve gaz teli bulunmaz. Boğaz kelebeğine bağlı olan elektrik motoru gelen komutlar ile gaz kelebeğinin açıklığını ayarlar ve gaz pedalına basılmadığı takdirde motorun rolanti hızında kalması sağlanır. Kısaca özetlemek gerekirse gaz pedalından ayağınızı çekseniz dahil motor kontrol ünitesi yolladığı komut ile gaz kelebeğini bir miktar açık bıraktırır. Gaz kelebeğinin açık kalmasını sağlayan ise gaz kelebeğini kontrol eden elektrik motorudur.

Elektronik Gaz Kelebeği Arızası Nasıl Anlaşılır?

Elektronik gaz kelebeği arızalandığında ilk olarak gösterge paneline arıza lambası ikazı gelir. Motor çalışmaya devam eder fakat gaz pedalına tepki vermez. Arabayı hareket ettirebileceğiniz kadar bir açıklığa sahip olur ve kendini kapatmaz. Bu sayede arabanızı güvenli bir yere çekmenizi kolaylaştırır. Boğaz kelebeği dışarıdan müdahale edilmediği sürece kolay kolay arızalanmazlar. Bu nedenle daha önce bir bakım yapıldıysa ve bu bakım o bölgedeyse kablo bağlantılarının zarar görmüş olabileceğini göz ardı etmeyiniz. Yaptırdığınız bakımları iyi bir ustaya yaptırmak soket bağlantılarının hasar görmesini engelleyecektir. Özellikle yeni nesil araçların soketlerinden bir haber olan ustalarımız soketleri kırabiliyorlar. Kırılan soketlerde çoğu arızanın sebebi olarak karşımıza çıkıyor.

Elektronik gaz kelebeği arızasından sonra yenisi ile değişim yapılırsa adaptasyon işlemi yapılması gerekmektedir. Motora uyumlu olabilmesi için motor kontrol ünitesinin yeni gaz kelebeğinin açıklık miktarlarını bilmesi gerekmektedir. Bu nedenle boğaz kelebeği adaptasyonu gerekir.

Rolanti Motoru Nedir? Rolanti Motoru Çeşitleri Nelerdir?

Rölanti motoru sadece gaz telli (mekanik kontrollü) gaz kelebeklerinde bulunur. Gaz kelebeği veya diğer ismiyle boğaz kelebeği rölanti motoru, gaz kelebeği kapalıyken, emme manifolduna hava alınmasını sağlayan elektromekanik bir parçadır. Böylece motor rölantide çalışırken yani gaz pedalına basılmıyorken, motorun rölanti hızı, elektronik kontrol ünitesi tarafından ayarlanır. Rölanti motoru, rölanti devrini ayarlayan bir aktivatördür. Elektromekanik ne demek derseniz elektrik kumandalı mekanik valf anlamındadır.

*Elektronik kontrol ünitesi (ECU) ve motor kontrol ünitesi (ECU) hakkında bilgi almak için motor elektrik sistemleri sayfasına bakabilirsiniz.

Yeni nesil araçlar, rölanti hızının ayarlanmasını sürücüye bırakmaz. Motor rölantisi, elektronik kontrol ünitesi tarafından; sensörlerden gelen sinyaller, sürücü ihtiyaçları ve motorun ihtiyaçları göz önüne alınarak ayarlanır. Motorlarda rölanti hızı genellikle 500 – 900 devir/dk’dır. Fakat rölanti hızı sabit değildir. Örneğin kışın motoru ilk çalıştırmada veya yazın klima açıldığında, motor rölantide çalışırken, ecu rölanti devrini yükseltecektir. Bunu, enjeksiyon miktarını arttırarak ve gaz kelebeğini bir miktar açarak yapar. Böylece motor rölanti devri 1000 – 1500 devire çıkabilir.Eski tip karbüratörlü araçlarda, rölanti devri otomatik ayarlanamaz, karbüratördeki rölanti ayar vidası döndürülerek ayarlanır.

I – Manyetik-Plancırlı Tip Rölanti Motoru

Gaz kelebeğinin önünde ve arkasında birer hava deliği bulunur ve bu delik boğazın dışında birleşmiş durumdadır. Bu hava hattında, miktarı ayarlı bir şekilde deliği açıp kapatan rölanti motoru bulunur. Boğaz kelebeği kapalıyken, rölanti motoru bu hava kanalını bir miktar açar temiz hava bu hattan geçerek emme manifolduna geçer. Hava kanalının açıklık miktarı, motor rölanti devir hızını belirler.

II – Elektrikli Motorlu-Dişli Rölanti Motoru

Bu tip gaz kelebeklerinde, rölanti için ayrıca bir hava geçiş kanalı bulunmaz. Boğaz kelebeği milinin bir ucu, gaz pedalı teline bağlıyken; diğer ucu bir elektrik motoru tarafından döndürülen dişliye bağlıdır. Fakat elektrik motorunun gaz kelebeğini açma miktarı sınırlandırılmıştır, sadece rölanti aralığı için kelebeğe müdahale edebilir.

Rölanti Motoru Arızası Nasıl Anlaşılır?

Motorun yakıt sisteminde, ateşlemede veya diğer yanmayı etkileyecek faktörlerde arıza olmadığını biliyorsak ve buna rağmen motor rolantide stop ediyor veya rolanti devrinde dalgalanmalar oluyorsa rolanti motorunda arıza var diyebiliriz. Bu nedenle teşhisi koymadan önce bütün parçaları incelemek gerekebilir. Eğer diğer parçalara güveniyorsak ve rolantideki dalgalanma devam ediyorsa rolanti motoru arızalanmıştır. Bazı durumlarda boğaz kelebeği ve rolanti motoru kirliliği rolantide sıkıntılar meydana getirmektedir. Değişimini planlamadan önce parçacılarda satılan temizleme sıvısı ile veya benzin ile temizleyebilir ve test edebilirsiniz.

Diğer motor arızalarını merak ediyorsanız motor arızaları bölümüne göz atabilirsiniz. Ayrıca konulara genel bir bakış yapmanız için çalışma prensipleri ana sayfasına gidebilir sayfa hakkında bilgi sahibi olabilirsiniz.

Sayfayı beğendiyseniz sayfayı değerlendirmeyi unutmayın. Eklemek istediğiniz bilgi veya eleştiriniz var ise yorumlar kısmından yazabilirsiniz.

Boğaz kelebeği ve rolanti motoru sayfası bittiğine göre bir sonraki konu olan karbüratör sayfasına burayı tıklayarak geçebilirsiniz. Ana sayfaya dönmek için burayı tıklayınız.

Kaynak: Carstechnic wikipedia.com