Tam otomatik şanzıman diğer bir ismiyle tork konvertörlü şanzıman, manuel şanzımanlı araçlarda olanın dışında, aracın yük ve yol durumuna uygun olarak kendi kendine vites değişimi yapan sistemin adıdır. Otomatik şanzımanlı araçlarda debriyaj pedalına ihtiyaç duyulmadığı için kullanılmamaktadır. Otomatik vitesli araçlarda vites geçişleri otomatik şanzıman beyni sayesinde yapılmaktadır. Beyinden gelen komutlar doğrultusunda selenoidlerin kontrolü ile hidrolik vites geçişlerini sağlar.
Otomatik şanzımanın içi genelde üç kısımdan meydana gelir:
- Tork konvertörü
- Vites dişlileri
- Hidrolik kumanda
*Şanzıman arabayı oluşturan parçalardan sadece bir tanesidir. Diğer parçaları görmek için araba parçaları ve görevleri sayfasına bakabilirsiniz.
Tam Otomatik Şanzıman Sürüş Modları Nelerdir ve Ne Farkları Vardır?
Tam otomatik şanzıman Sport mode, Auto mode ve Manuel mode olmak üzere üç ayrı sürüş seçeneği mevcuttur.
I – Auto Mode Nedir?
Auto mode, normal sakin kullanımlar için tasarlanmıştır. Vites geçişlerini daha erken değiştirerek motor devrinin çok yükselmesini engeller. Motorun düşük devirde çalışması ise yakıt tasarrufu sağlaması yanı sıra ses düzeyini de minimum seviyeye düşürür. Geleneksel tam otomatik vitesli araçların hızına orantılı olarak vites sayıları küçültülürken, Tam otomatik şanzıman da hızlanma gerçekleşip sabit duruma geçildiği zaman sürekli vites sayısını yukarı konumlara çekmektedir.
II – Sport Mode Nedir?
Sport mode da ise aracın gaz pedalı tepkimeleri hassaslaşarak, motorun güç bandını kısa tutar. Vites geçişleri daha yüksek devirlerde gerçekleşerek motorun gücünden daha fazla faydalanılmasını sağlamaktadır. Bu sayede hem motor sesi artacak hemde tepki süresi yüksek devirlerde çalışmasından dolayı kısalacaktır. Buna ek olarak otomobil sport modda iken şanzıman, vites küçültülmesi aşamasında daha agresif olarak davranarak daha az gaz pedalı basıncının oluşmasını sağlamaktadır.
III – Manuel Mode Nedir?
Diğer otomatik şanzıman tiplerinde de olduğu gibi manuel olarak kullanımı sağlamaktadır. Direksiyon arkasındaki kulaklardan (paddle shift) veya vites kolu üzerinde bulunan “+/-“ konumlarından vites geçişlerini sürücü gerçekleştirebilmektedir. Şanzıman korumasından dolayı hakimiyet sizde de dahi olsa bırakmayarak, geç vites değişimlerinde beyin kendisi müdahale ederek vites geçişlerini otomatik yapmaktadır. Yani manuel modda iken vites geçişleri unutulursa araç kendisi vitesi değiştirecektir.
Tork Konvertörü Nedir ve Nasıl Çalışır?
Düz vitesli arabalarda vites değiştirebilmeniz için öncelikle debriyaj pedalına basmanız ve bu sayede motoru boşa almanız gerekir. Bu işlemin sonunda vitesi değiştirirsiniz. Oysa otomatik vitesli arabalarda, debriyaj sistemi bulunmaz. Onlarda, tork konvertör kullanılır. Eğer siz “D” vitesindeyseniz, ayağınız gaza basmasa bile, aracınız hala yavaşça ilerlemeye devam eder. Çünkü, Tork konvertörü, gücünün bir kısmını daima kesintisiz olarak iletir. Bunu kesecek bir sistem henüz kullanılmamaktadır.
Planet dişli mekanizması, yörünge dişli, güneş dişli ve her iki dişli üzerine kavraşmış aynı zamanda planet taşıyıcısı üzerine yataklanmış planet dişlilerden oluşur. Hidrolik kumanda motor tarafından döndürülen bir pompa, bu pompanın itelediği sıvıları yönlendiren valfler, yine bunların itip çektiği hidrolik debriyajlardan oluşur ve gereken dişlilerin gereken motor devirlerinde devreye girmelerini sağlar. Geleneksel debriyajın yerini alan tork konvertörü sayesinde motorla tekerler arasında düşük hızlarda tam bağlantı yoktur, bu yüzden yokuş yukarı geri kaymadan kalkış, veya çok yavaş ilerleyen araba kuyruğu gibi trafik durumlarına çok uygundur, ama aynı zamanda davranma gecikmesi ve yakıt israfı sebebidir. Çok yüksek hızlarda ya tork konvertörü tam tutunacak kadar sıkı bir bağlantı sağlar ya da otomatik tutundurulan bir gerçek debriyaj balatası devreye sokulur.
Tam otomatik şanzıman nasıl çalışır sorusuna cevap olabilecek video aşağıya eklenmiştir.
Tam Otomatik Şanzıman Arızası Nasıl Anlaşılır?
Halk arasında otomatik şanzımanın dayanıksız olduğu ve daha çabuk bozulduğuna dair bir inanış söz konusudur. Eski modellere baktığımızda haklılık payı olmasına rağmen teknolojinin gelişmesi ve otomotiv endüstrisinin şanzıman konusunda tecrübe kazanması ile birlikte bu inanış yavaş yavaş kaybolmaya başlamıştır. Günümüzde artık otomatik şanzımanlar manuel şanzımanlara göre daha dayanıklı ve uzun ömürlüdür. Çünkü kullanıcı hatası otomatik şanzımanlara daha az etki etmektedir. Otomatik vitesi ufak tefek ayrıntı öğrenerek kullandığınız takdirde hiç bir sorunla karşılaşmayacağınızı bilmelisiniz. Buradaki önemli olan nokta otomatik şanzıman kullanımlarında sürüş hatasının yapılmaması gerekmektedir.
*Otomatik şanzıman arızaları hakkında ayrıntılı bilgi almak için şanzıman arızası nasıl anlaşılır sayfasına bakabilirsiniz.
Tam Otomatik Şanzıman Hangi Araçlarda Kullanılmaktadır?
Yeni nesil tork konvertörlü tam otomatik şanzıman kullanan bazı modeller;
Yeni Nesil BMW M5 (8 ileri şanzıman)
Jaguar F-type (8 ileri şanzıman)
Aston Martin (8 ileri şanzıman)
Mercedes 7G Tronic, Tronic Plus
Citroen, Peugeot EAT6
Sayfayı faydalı bulduysanız değerlendirmeyi unutmayınız. Eğer eklemek istediğiniz bir husus var ise yorumlar kısmından yazabilirsiniz.
Diğer şanzıman çeşitlerinin anlatıldığı şanzıman nedir ve çeşitleri nelerdir sayfasına bakabilirsiniz. Ana sayfaya dönmek için burayı tıklayabilirsniz.
Kaynak: Bu sayfa Carstechnic tarafından oluşturulmuştur.
