Araç arıza tespit cihazı diğer bir adıyla OBD cihazı, arabanın OBD soketi üzerinden elektronik kontrol ünitesine bağlanarak araç sahibine veya tamir teknisyenine araç hakkında bilgi vermeye yarayan sistemdir. Arıza tespit cihazı arıza bilgisi dışında bazı sistemlerin durumları hakkında bilgi verebilmektedir. 1980’lerdeki versiyonu olan araç içi bilgisayar modelinden bu yana gelişmiş ve bilgi verme kapasitesi oldukça artmıştır. OBD ‘nin eski versiyonu sadece basit bir arıza lambası yaktırarak ayrıntı bilgisi vermiyordu. Modern OBD2 ‘lerde ise gerçek zamanlı bilgi akışı mümkün olup oluşan arızalar hakkında ayrıntılı bilgi ve nokta atışı tespitler yapabilmeye olanak sağlamaktadır. Ayrıca oluşan arızaları kayıt altına alınarak hafızasında saklayabilmektedir.
*Motor arıza lambası sayfasına bakarak motor arıza lambası nedir ve neden yanar gibi sorulara cevap alabilirsiniz.
*Elektronik kontrol ünitesi (ECU) hakkında bilgi almak için Motor Elektrik Sistemleri sayfasına bakabilirsiniz.
OBD Nedir? OBD Açılımı Nedir?
1970 yılında Çevre Koruma Ajansı (EPA)’nın kurulmasının ardından yapılan kongrede temiz hava yasası devreye girmiştir. Yasanın devreye girmesi ile araçlarda emisyon ve çevre kirliliğini minimuma düşürmek için araçlarda Elektronik kontrol ünitesi ECU (Electronic Control Unit) ve sensörler kullanılmaya başlandı. OBD kullanılmaya başlandıktan sonra Otomotiv Mühendisleri Derneği bir kongre yaptı ve kongrede alınan kararlar gereğince araçlarda standart bir soket kullanılmasına karar verildi. Bu standart soket üzerinden araç ile haberleşme sağlanacak ve sinyaller bu soket üzerinden yollanacaktı.
OBD (On-board Diagnostics), 1970’li yıllarda otomotiv sektöründe kullanılan motorlarda oluşan sorunları görmek için kullanılmaya başlamıştır. OBD cihazı ‘nın temel amacı egzoz emisyonlarının yükselmesine sebep olan arızaların belirlenmesi, tespit edilmesi ve kullanıcıya haber verilmesidir. Amerika’da OBD I ve OBD II; Avrupa ülkelerinde ise EOBD Standartları uygulanmaya başlandıktan sonra OBD cihazı 1990’lı yıllarda kapsamı genişletilmiş ve motor kontrolü, şaşi, gövde ve elektronik sistemlerde tespit ve iletişim sağlamaya da başlamıştır.
OBD; 1991 yılında Amerika California Air Resources Board (CARB) tarafından Amerika’da kullanılan araçların OBD uyumlu olması zorunlu hale getirilmiştir.
OBD-II (OBD2): 1996 yılında ise OBD2 Amerika’da satılan araçlar için zorunlu hale getirilmiştir.
EOBD; 2001 yılında Avrupa’da kabul edilen EOBD standartları gereği benzinli arabalarda OBD kullanımı zorunlu olmuştur. 2003 yılında ise Avrupa’daki dizel arabalarda bu kervana katılmıştır.
Yani kısacası motorlu araçlar için Amerika’da OBD I ve OBD II ; Avrupa ülkelerinde ise EOBD standartları uygulanmaya başlanmıştır.
Arıza İkaz Lambası Nedir?
EOBD ile otomotiv sektöründeki tüm araç üreticileri için, arıza tespit cihazı ile okunan hata kodları standardize edilmiştir. Böylece bir hata kodunun anlamı tüm araçlarda aynı parçanın arızasını işaret etmektedir. Ayrıca gösterge ikaz lambaları da tüm marka araçlar için standardize edilmiş ve aynı anlama gelmektedir.
*Motor arıza lambası sayfasına bakarak motor arıza lambası nedir ve neden yanar gibi sorulara cevap alabilirsiniz.
OBD ve EOBD ile, araçların tüm elektronik donanımları araç üzerinde kontrol edilebilir, arıza durumları tespit edilebilir, arıza hafızasına kaydedilebilir, sürücü, gösterge ikaz lambası ile standart simgelerle uyarılabilir duruma gelmiştir. Sürücünün kolayca ulaşabileceği bir yerde, arıza tespit cihazı bağlayabilmesi için standart OBD ve EOBD soket çıkışı konulmuştur. Bu OBD soketi elektronik kontrol ünitesi ile arıza tespit cihazı ‘nın birbiri ile bağlantısını sağlamaktadır.
Arıza Tespit Cihazı Nedir? Arıza Tespit Cihazı Nasıl Kullanılır?
Diagnostik, tanı, teşhis etmek ve hata bulma anlamına gelir. Araçlarda kullanılan sistemler elektronik devreli sistemlerle oluşturulur. Sistemin stabil çalışması ve kontrol edilebilmesi daha da kolaylaşır. Arıza tespit cihazları ise araçtaki hataları meydana gelen arızaları hızlı bir şekilde görmemizi ve gidermemizde de bize yardımcı olan ekipmanlardır. Günümüzde üretilen arabalarda kullanılan son teknoloji, arızaları manuel olarak bulmayı olanaksız kılar. Otomotiv mühendisleri arıza tespitlerini kolaylaştırmak için arıza tespit cihazları kullanmaktadırlar. Mikro işlemcilerin, sensörlerin ve aktüatörlerin kullanımı sistemleri daha hassas hale getirmiştir. Araçlarda kullanılan kablolar, ara bağlantılar azaltılmış mikrobilgisayarlara tüm teknik veriler ve arızalar kayıt edildiğinden arızalar daha kolay tespit edilir hale gelmiştir.
Bir arayüz programı ve bir standart EOBD soketli arıza tespit cihazı ile, araç üzerinde
-Arıza tespiti
-Arıza okuma
-Arıza silme
-Parça tanıtma
-Arıza giderme
-Adaptasyon veya kalibrasyon
-Çalışma parametreleri okuma
gibi işlemler yapılabilmektedir.
Arıza Tespit Cihazı Çeşitleri
Teknolojinin gelişmesi ile birlikte birçok çeşit arıza tespit cihazı çıkmıştır. Bunlardan bazıları çok kapsamlı olup bazıları ise sadece arıza okumaya yöneliktir.
El Tipi Arıza Tespit Cihazları
Kullanıcı seviyesinde genel olarak arıza okuma ve silme işlemini yapan arıza tespit cihazlarıdır. Profesyonel olanları daha fazla fonksiyona sahip olabilirler.
- Hata kodu okuma
- Hata kodu Silme
- Parametre okuma (Kontrol paneli üzerinden parçaların çalışma değerlerinin ölçülmesi)
- Bazı parçaları cihaz üzerinden çalıştırarak test edebilme
- Enjektör vb parçaların kodlanması
- Parçaların çalışmalarının kalibrasyonu, adaptasyon imkanı
- Multimetre olarak kullanım
- Osiloskop olarak kullanım
Telefon Bağlantılı Arıza Tespit Cihazları
Günümüzde telefonlar hayatımızın bir parçası haline gelmiştir. Durum böyleyken telefonlarda böyle bir uygulamanın olmaması düşünülemezdi. Ve sonunda oldu. Telefonunuza indirdiğiniz program sayesinde OBD soketine taktığınız arıza tespit cihazına bağlanarak arıza okuma ve silme işlemlerini yapabiliyorsunuz.
Bilgisayar Bağlantılı Arıza Tespit Cihazları
OBD soketi ile bilgisayara bağlanabilen sistemler bilgisayarda yüklü olan program vasıtasıyla okuma yapabilmektedir. El tipi okuma ekipmanlarına ek olarak
-Geniş depolama alanına sahiptir.
-Ekran çözünürlüğü yüksektir.
-Birden fazla yazılım program kullanmaya olanak sağlar.
Genişletilmiş bilgisayar ekipmanı el tipi arıza tespit cihazlarında olduğu gibi üretici bilgilerine ulaşabilir ve aynı fonksiyonları gerçekleştirebilirler.
Bilgi Kaydı Yapan Cihazlar (Data Loggers)
Normal operasyon sırasında araçtaki dataları daha sonra analiz edebilmek amaçlı kayıt altına alan sistemlerdir. Bu sistem motorun ve aracın normal çalışma şartlarında arıza tespiti ve değerleri geliştirmek amaçlı kullanmaya yarar. Bazı sigorta şirketleri sürücü bilgisi istediği durumlarda kamera kaydı ve yol bilgisini de kayıt edebilmektedir. Veya araç filosu sahipleri tarafından sürücü davranışlarını kayıt etmek amaçlıda kullanılabilmektedir. Uçaklardaki kara kutu gibidir.
Hata Kodu Nedir? DTCs Nedir? Hata Kodu Nasıl Yorumlanır?
Arıza tespit cihazı bize arabanın elektronik kontrol ünitesinde oluşan hata kodunu numaralandırarak yansıtmaktadır. Bu numaraların yanı sıra ayrıntıda verebilmektedir. Hata Kodu: DTCs: The Diagnostics Trouble Codes
Hata kodu yani DTC ‘nin ilk harfleri arızanın hangi sisteme ait olduğunu göstermektedir.
- P: Powertrain (Motor, Şanzıman gibi)
- C: Chasis (Şase)
- B:Body (Gövde)
- U: User Network (Kullanıcı Ağı)
Hata Kodu – DTC ilk harften sonra gelen rakam anlamı
- 0: Genel Hata Kodu
- 1:Üretici Hata Kodu
Hata Kodu – DTC ikinci rakam ne anlama geldiği ise:
- P00xx – Yakıt ve hava sistemleri ve yardımcı emisyon kontrolleri
- P01xx – Yakıt ve hava sistemleri
- P02xx – Yakıt ve hava sistemleri (Enjektör devreleri)
- P03xx – Ateşleme sistemi veya misfire
- P04xx – Yardımcı emisyon kontrolleri
- P05xx -Araç hız kontrolü ve rolanti kontrol sistemi
- P06xx – Bilgisayar çıkış devreleri
- P07xx – Transmisyon
- P08xx – Transmisyon
xx ile belirtilen 2 rakam ise hatanın kaynaklandığı alt sistemi belirlemektedir.
Hata Kodları DTCs Çeşitleri
Arıza tespit cihazlarında hatalar geçici, kalıcı ve tanımlanamayan hata olarak ortaya çıkar.
Geçici hata; Hatalar sensörlerin anlık iletişimden kaynaklı veya anlık verilerin limit dışına çıkması sonucu gelebilir. Böyle durumlarda hata kodu arıza tespit cihazı ile silindiğinde tekrar gelmeyecektir.
Kalıcı hata; Sistemde görev yapan herhangi bir sensör veya aktüatörün arızalanması durumunda ortaya çıkar. Böyle bir durumda ise hata kodu silindikten bir süre sonra tekrar gelecektir veya silinemeyecektir. Arızanın giderilmesi için arızalı olan parça veya parçaların değiştirilerek adaptasyon gerekiyorsa adaptasyon yaptıktan sonra arıza kodu silinir.
Tanımlanamayan hata; Nadir görülmesine rağmen aracın ECU’sunda haberleşme sorunlarından kaynaklanır. ECU ile bağlantı kurulamadı diye uyarı verir.
Arıza Tespit Cihazı Nasıl Kullanılır;
Sürücü arabada bir arıza meydana getirebilecek bir durum hissettiğinde veya arıza lambası yanması gibi bir durumda araca OBD soketi üzerinden arıza tespit cihazı bağlanarak arızaya bakılabilir. Arabanın ECU ‘ya bağlantı soketi olan OBD soketi üzerinden arıza tespit cihazı’nın giriş ucu takılır. Arıza tespit programındaki menüden arızanın kaynaklandığı sistem seçilir. (motor, vites kutusu, fren sistemleri, vs.) Hata göster komutu verildiği takdirde hata kodu karşımıza çıkacaktır. Bu hata kodu ile birlikte hangi sistemde arıza olduğu belli olacaktır.
Arıza tespitinden sonra arızayı ECU’dan silmesi istenir. Haberleşme hatalarından veya yanlış bilgi aktarımından oluşan hatayı cihaz siler ve sıfır hata olarak gösterir. Hata tekrar gelmiyorsa işlem tamamlanmıştır.
Hata tekrar arattırıldığında hata gösterilmiyor ise işlem tamamlanmıştır.
Cihaz aynı hatayı tekrardan gösteriyor ise, açıklama istenerek hatanın kaynaklandığı aktör veya sensör belirlenerek yenisi ile değiştirilir.
Değiştirilen parça, araç kontrol ünitesine tanıtılarak, gerekiyorsa adaptasyonu yapılır. (Genellikle yakıt sistemi parçalarında adaptasyon gerekmektedir. Özellikle enjektörlerin değiştirilmesi durumunda kodlama gerekmektedir.)
OBD, OBD2 veya EOBD Soketi Nerede? OBD Soketi Aracın Neresinde Bulunur?
OBD2 soketi genel olarak sürücü koltuğu ve yolcu kabini etrafında bulunmak zorundadır. Farklı marka ve modellere göre değişiklik gösterse de en yaygın yerleri şöyledir :
Sürücü kapısı ve direksiyon kolonu arasındaki alanda, gösterge panelinin alt kısmında, direksiyonun altındaki alanda, sürücü koltuğunun altı veya çevresinde, direksiyon kolonu ve orta konsol arasında, merkezi konsol ve direksiyon bloğu arasında, merkezi konsolun ön yolcu tarafında yatay veya dikey, orta konsol üzerinde yatay veya dikey, merkezi konsol çevresinde yatay veya dikey olarak bulunabilir.
OBD Soketi Bağlantıları Açıklaması
1-Markaya göre değişiklik göstermektedir.
2-Terminal pozitif bağlantı (SAE J1850 PWM ve VPW)
3-Markaya göre değişiklik göstermektedir.
4-Şase topraklama
5-Sinyal topraklama
6-Can-high (ISO 15765-4 ve SAE J2284)
7-K-line (ISO 9141-2 ve ISO 14230-4)
8-Markaya göre değişiklik göstermektedir.
9-Markaya göre değişiklik göstermektedir.
10-Terminal negatif bağlantı (SAE J1850 PWM)
11-Markaya göre değişiklik göstermektedir.
12-Markaya göre değişiklik göstermektedir.
13-Markaya göre değişiklik göstermektedir.
14-Can-low (ISO 15765-4 ve SAE J2284)
15-L-Line (ISO 9141-2 ve ISO 14230-4)
16-Akü voltajı (12V/4A veya 24V/2A)
OBD konusu bittiğine göre bu konu ile bağlantısı bulunan motor elektrik sistemleri sayfasına bakabilirsiniz. Çalışma prensipleri sayfasından konulara bakabilir ve site hakkında daha fazla bilgi sahibi olabilirsiniz.
Kaynak: Bu sayfa Carstechnic tarafından oluşturulmuştur.
